Układ pokarmowy człowieka liczy około 9 metrów. Wyścielony jest od wewnątrz błoną śluzową, która pozostaje w stałym kontakcie z wieloma składnikami pożywienia, w tym również z toksynami, bakteriami i wirusami. Natomiast na powierzchni błon śluzowych żyje mikrobiom jelitowy, który waży około 2 kilogramów i składa się z około 100 bilionów bakterii.

U członków rodziny część drobnoustrojów występujących w jelitach jest taka sama, jednak dokładny skład bakterii kolonizujących przewód pokarmowy u każdego człowieka jest inny. Pierwszym etapem „programowania” mikrobiomu jest poród dziecka. W zależności od rodzaju porodu do organizmu dostają się różne drobnoustroje. Następnym etapem kształtowania się mikrobiomu jest sposób karmienia noworodka – mleko matki i sztuczne mleko zawierają w sobie inne bakterie, które to w różny sposób oddziaływują na jelita. Natomiast w kolejnych latach życia dziecka mikrobiom stopniowo zasiedla coraz więcej mikroorganizmów. Przyczyną tego jest wprowadzanie do diety innych pokarmów niż mleko oraz środowisko wokół dziecka – bakterie pochodzące od nowo poznanych osób, zwierząt i otoczenia naturalnego. Po mniej więcej dwóch latach od narodzin dochodzi do stabilizacji mikrobiomu jelitowego, a około piątego-siódmego roku życia składem przypomina mikrobiom osoby dorosłej.

A dlaczego mikrobiom jelitowy jest tak ważny? Otóż od 70% do 80% komórek odpornościowych organizmu znajduje się w naszych jelitach. Wytwarzają one ochronną barierę, a drobnoustroje jelitowe stymulują układ immunologiczny do ciągłego wytwarzania przeciwciał co pomaga chronić organizm przed stanami zapalnymi oraz zakażeniem z zewnątrz. Dodatkowo bakterie znajdujące się w jelitach pomagają trawić resztki, przyswajają wartość energetyczną, a nawet zwiększają przyswajalność witamin, składników mineralnych, wody oraz elektrolitów. Co ciekawe jelita połączone są także z mózgiem poprzez jelitowy układ nerwowy, bardzo złożony i rozległy system, który obejmuje od 200 do 600 milionów neuronów. Układ ten zapewnia dwukierunkową komunikację między komórkami przewodu pokarmowego a ośrodkowym układem nerwowym. Badania potwierdzają także zdolność komunikowania się mikrobioty jelitowej z mózgiem poprzez wydzielanie odpowiednich substancji, między innymi dlatego jeśli się denerwujemy boli nas brzuch, mamy biegunki czy zaparcia.

Jak widać mikrobiom jelitowy pełni bardzo dużo funkcji w naszym organizmie, a zaburzenie poprzez nagromadzenie się „złych bakterii” może doprowadzić do wystąpienia wielu poważnych chorób i zaburzeń podstawowych funkcji organizmu, a nawet śmierci.

Aby zadbać o nasz mikrobiom jelitowy i cieszyć się dobrym zdrowiem należy:

1. Urozmaicać swoją dietę, a w szczególności pamiętać o jedzeniu dużej ilości warzyw, owoców i produktów kiszonych.
2. Dbać o regularną aktywność fizyczną.
3. Ograniczyć używanie antybiotyków i leków, a jeśli jest potrzeba ich zażycia należy zawsze równolegle stosować dostępny w aptece probiotyk i prebiotyk.
4. Produkty pszenne zastępować produktami pełnoziarnistymi.
5. Dbać o prawidłową wagę – za wysoka, ale także za niska waga powoduje zaburzenia mikrobiomu.
6. Ograniczyć spożywanie pokarmów zawierających duże ilości cukru, nasycone kwasy tłuszczowe oraz unikać używek i produktów zawierających sztuczne barwniki i konserwanty.

Dodatkowo warto wprowadzić do codziennej diety naturalne probiotyki, które występują w: kiszonych ogórkach i kapuście, jogurtach i kefirze, burakach, kwasie chlebowym, occie jabłkowym czy miodzie manuka, oraz prebiotyki, które znajdziemy  w: płatkach owsianych, jęczmiennych, nasionach roślin strączkowych, czosnku i cebuli, szparagach, karczochach, bananach, ziemniakach, porach, pomidorach oraz cykorii.

Przestrzeganie powyższych zasad oraz wprowadzenie do codziennej diety wskazanej żywności pomoże nam cieszyć się dobrym zdrowiem przez długi czas.

Źródła:

1. Marlicz W., Ostrowska L., Łoniewski I., Klinika Gastroenterologii Pomorskiego Uniwersytetu Medycznego w Szczecinie, Zakład Dietetyki Żywienia Klinicznego Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku, Flora bakteryjna jelit i jej potencjalny związek z otyłością, 2013.
2. Żakowicz J., Bramorska A., Zarzycka W., Kovbasiuk A., Kuć K., Brzezicka A., Wpływ mikrobioty jelitowej na mózg, funkcje poznawcze i emocje, Kosmos, 2020,  69(1): 45–58.
3. Gałęcka M, Basińska A., Bartnicka A., Znaczenie mikrobioty jelitowej w kształtowaniu zdrowia człowieka — implikacje w praktyce lekarza rodzinnego, Forum Med. Rodz., 2018, 12(2): , 50–59.
4. Cukrowska B., Klewicka E., Programowanie mikrobiotyczne-homeostaza mikrobioty jelitowej a ryzyko chorób cywilizacyjnych, Warszawa, 2010.
5. Rakowska M., Lichosik M., Kacik J., Kalicki B., “Wpływ mikrobioty na zdrowie człowieka,” Pediatr. i Med. Rodz., 2016, 12(4): 404–412.
6. Libudzisz Z., Nowak A., Mikroorganizmy jelitowe człowieka, Stand. Med. 2, 2008.
7. Gałęcka M., Bartnicka A., Szewc M., Mazela J., Tezy G., Kształtowanie się mikrobioty jelitowej u niemowląt warunkiem zachowania zdrowia, Stand. Med., 2016, 13: 359–367.
8. Walter J., Ley R., The human gut microbiome: Ecology and recent evolutionary changes,” Annual Review of Microbiology, 2011, 65: pp. 411–429.
9. Simrén M., Barbara G., Flint H., Intestinal microbiota in functional bowel disorders: A Rome foundation report,” 2013, 62(1):.159–176.